Strona internetowa powstała w ramach projektu „Mecenat Małopolski”, który jest realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego.
Urodził się 1 marca 1899 roku w Krościenku nad Dunajcem, jako syn Ignacego i Teresy z Zarzyckich, obojga nauczycieli w miejscowej szkole. Początkowo naukę pobierał w miejscu urodzenia, a następnie w Gimnazjum w Wadowicach. W czasie nauki w latach 1912 - 1914 działał czynnie w Drużynach Strzeleckich Okręgu Wadowickiego. /11/
Ojca stracił w 1915 roku - rok przed ukończeniem Gimnazjum w Wadowicach, gdzie został uznany „dojrzałym z odznaczeniem do studiów na uniwersytecie”. /12/
Matka osierociła Go w 1917 roku, jako młodego legionistę. 14 grudnia 1916 roku jako ochotnik, wstąpił bowiem w Górze Kalwarii do Legionów Piłsudskiego służąc w okresie od 5 stycznia do 20 sierpnia 1917 roku w 2 baterii artylerii legionowej, a następnie po tzw. „kryzysie przysięgowym" w formacjach b. armii austriackiej do 5 listopada 1918 roku. /13, 14/. 6 listopada tego roku w stopniu chorążego wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego w nowopowstającym 1 Pułku Artylerii Polowej w Warszawie. /15/
6 stycznia 1919 roku awansowany został do stopnia podporucznika, a 1 czerwca do stopnia porucznika, jako oficer 6 P.A.P. /15/
Do końca działań wojennych i w pierwszym okresie po odzyskaniu niepodległości pełnił służbę w 7 P.A.P. /14/
Za zasługi na polach bitewnych w okresach: 31 marca - 25 września 1919 r. i 16 lutego 1920 - 14 marca 1921 r. /15/ otrzymał pierwsze odznaczenia: Krzyż Walecznych /16 marca 1921 r./ oraz Medal za Wojnę 1918 - 1921. /16/ Związawszy się trwale z zawodową służbą wojskową w okresie od 1 lutego do 11 grudnia 1922 r. ukończył Szkołę Młodszych Oficerów Artylerii w Toruniu. /14/
7 kwietnia 1923 r. zawarł w Częstochowie związek małżeński z Haliną, Zofią Laskowską; tu wówczas pełnił służbę w 7 Pułku Artylerii Polowej w dzielnicy Zacisze. W Częstochowie przyszedł na świat Jego pierworodny syn, Stanisław.
Gdy Szef Sztabu Generalnego Józef Piłsudski powołał do życia z dniem 1 czerwca 1923 r. Oficerską Szkołę Artylerii w Toruniu por. Kazimierz Szpądrowski przeniósł się z rodziną do Torunia i objął w nowopowstałej uczelni stanowisko instruktora - komendanta klasy. W 1928 r. po przemianowaniu szkoły na Szkołę Podchorążych Artylerii Kapitan (od 1 stycznia 1928 r.) Kazimierz Szpądrowski awansował na adiutanta szkoły. /5/ str. 54, 56, 432/ i /15/
12 lutego 1930 r. kpt. Kazimierz Szpądrowski został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Przy wniosku o nadanie tego odznaczenia gen. bryg. Dąbkowski tak ocenił kandydata: “Kapitan Szpądrowski jest najlepszym oficerem 7 P.A.P. Posiada szczególny dar nauczania szeregowych i pod tym względem oddał nieprzeciętne usługi na stanowisku dowódcy baterii i dowódcy szkoły podoficerskiej”. /15/
W niedługim czasie uzyskał przeniesienie do Warszawy, gdzie 16 czerwca 1930 roku podjął studia w Wyższej Szkole Wojennej, które ukończył 31 października 1932 r. jako oficer dyplomowany – artylerzysta. /14/ 1 listopada 1932 r. został odkomenderowany do II Oddziału Sztabu Głównego. /14/
Od 1933 roku po urodzeniu się syna Andrzeja, związał się z pracą wywiadowczą w IV Ekspozyturze II Oddziału w Katowicach. Ekspozytura IV /wywiadu i kontrwywiadu/ zainstalowana została w Katowicach w 1930 r. po przeniesieniu z Krakowa.
„W ciągu kilku lat przed wojną /1932 - 1939/ placówką tą kierowało czterech oficerów: jeden z piechoty /mjr dypl. L. Sadowski/ i aż trzech z artylerii. Nominacje artylerzystów: ppłk dypl. K. Piaseckiego, mjr dypl. K. Szpądrowskiego i mjr dypl. S. Kuniczaka nie były tu przypadkowe. Wykonywane przez Ekspozyturę prace dodatkowe jak np. rozpoznawanie niemieckiego przemysłu ciężkiego, niemieckich akcji ekonomicznych na Górnym Śląsku - bliższe były oficerom o przygotowaniu technicznym”. /1/ str. 98/
Mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski w 1938 r. został odznaczony Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę oraz Złotym Krzyżem Zasługi. Przy wniosku o nadanie tego odznaczenia Szef Wydziału lla Sztabu Głównego ppłk dypl. W. Heinrich wystawił Mu następującą opinię:
„Dzięki stale wykazywanej gorliwości w pracy oraz oddaniu potrzebom służby w stopniu znacznie przewyższającym zakres wymaganej sumienności w pełnieniu obowiązków służbowych - w trudnych warunkach osiągnął bardzo dodatnie wyniki pracy. Zarówno z uwagi na wykazane walory osobiste jak i dotychczasowe rezultaty pracy, zasługuje na wyróżnienie przez odznaczenie Go Złotym Krzyżem Zasługi”. /16/
W tym czasie jako Szef Ekspozytury IV w Katowicach mógł otrzymywać /i otrzymywał/ przeciętne miesięczne wynagrodzenie:
-górny pułap stawki uposażenia majora WP -490 zł
-dodatek funkcji specjalnej szefa ekspozytury-480 zł
-ryczałt za ubranie cywilne l kategorii- 83 zł
-dodatek lokalny - 10% dla Katowic- 49 zł
-ekwiwalent za ordynansa - 40 zł
------------------------------------------------------------
/1/ str.222/ Razem: 1.142 zł.
W obliczu, nadciągającej zawieruchy wojennej 22 marca 1939 r. mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski przeniesiony został do 6 Pułku Artylerii Ciężkiej we Lwowie, przewidziany do pracy w wywiadzie /Z-ca Szefa lI Oddziału/ sztabu tworzonej Armii “Kraków" pod dowództwem gen. bryg. Antoniego Szyllinga.
Od 28 sierpnia 1939 r. mianowany został szefem wydziału wywiadow-czego Grupy Operacyjnej „Śląsk”.
2 września 1939 r. zginął ppłk dypl. Marian Zdon, szef II Oddziału Wywiadowczego Sztabu Armii “Kraków”. Stanowisko po nim objął 3 września 1939 r. mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski. 13 września 1939 r. mjr Kazimierz Szpądrowski wyruszył ze sztabu, zakwaterowanego w Zamościu, do Lwowa w celu nawiązania łączności z gen. Sosnkowskim, który objął dowództwo Frontu Południowego i celem przywiezienia map oraz nowych szyfrów. Od tej pory nie widziano Go już więcej. /2/ str. 60, 61, 104, 140/3/ str. 22, 91, 169, 451, 699/
Odcięty na terenie Lwowa przez niemieckie oddziały zmotoryzowane brał udział w obronie miasta pod dowództwem gen. bryg. Władysława Langnera. Skuteczna obrona Lwowa została jednak przerwana atakiem Armii Czerwonej w dniu 22 września 1939 r. /3/ str. 942/
Stosownie do rozkazu gen. Langnera z tej samej daty obrońcy Lwowa zebrali się w tym dniu o wskazanej porze na terenie Cytadeli. Tamże zostali przejęci do niewoli przez oddziały radzieckie, podczas gdy Generał rozpoczął swą wędrówkę do Rumunii.
Mjr Kazimierz Szpądrowski wraz z innymi polskimi oficerami trafił do obozu jenieckiego w Starobielsku. Fakt pobytu w Starobielsku potwierdził się wymienioną korespondencją w grudniu 1939 r., a także w wydanym pod redakcją Andrzeja Leszka Szcześniaka opracowaniu. /4/ str. 350/
W końcu stycznia 1940 r. ostatni list pisany przez żonę - Halinę do Starobielska powrócił niedoręczony z dopiskiem „ujechał iz łagiera”.
Pełniejsze dane o losach mjr dypl. Kazimierza Szpądrowskiego nadeszły z Komisji Polskiej Stowarzyszenia “Memoriał" w Moskwie /pismo z dnia 14 maja 1990 r./ za sprawą Jej Przewodniczącej Anny Grisziny, która w Archiwum FSB /dawniej KGB/ zdołała ustalić i wynotować z dokumentów szereg faktów: /10/
- W styczniu 1940 r. na terenie obozu w Starobielsku ujawniono, że mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski odbywał służbę w II Oddziale Polskiego Sztabu Generalnego, co spowodowało Jego odesłanie do Moskwy, do lefartowskiego wewnętrznego więzienia NKWD, gdzie w okresie od 7 lutego do 18 października 1940 r. poddany został 9 przesłuchaniom w nadziei uzyskania informacji o polskim wywiadzie i jego agentach.
- W styczniu 1940 r. na terenie obozu w Starobielsku ujawniono, że mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski odbywał służbę w II Oddziale Polskiego Sztabu Generalnego, co spowodowało Jego odesłanie do Moskwy, do lefartowskiego wewnętrznego więzienia NKWD, gdzie w okresie od 7 lutego do 18 października 1940 r. poddany został 9 przesłuchaniom w nadziei uzyskania informacji o polskim wywiadzie i jego agentach. „Od pierwszego do ostatniego przesłuchania Pański Ojciec dokładnie i spokojnie /jak można wywnioskować z protokołów/ odpowiadał na różne pytania, podał szczegóły swej biografii wojskowej, informował o rodzicach, bracie, siostrze, swej rodzinie. Nie odpowiedział ani na jedno pytanie o składzie i działalności polskiego wywiadu, powołując się na złożoną przez Niego przysięgę, której nigdy nie złamie. Namawiali Go, grozili Mu, mówili, że według prawa radzieckiego odmowa odpowiedzi tylko pogarsza Jego sytuację /odpowiedział, że wie o tym/, ale był niewzruszony, trzymał się bohatersko.”
- Już na drugim przesłuchaniu 10 lutego 1940 r. nocnym, rozpoczętym o godz. 20.20, a zakończonym o godz. 1.35, na którym śledczy zmuszał Go do zeznań o pracy II Oddziału, oświadczył: „Przysięga, którą złożyłem, nie pozwala mi odpowiadać na pytania o sprawach stanowiących tajemnicę działalności II Oddziału... Będę odpowiadać tylko na te pytania, które nie mają związku z pracą II Oddziału i nie są tajne... Nie mogę podawać nazwisk”. Tak było do końca przesłuchań.
- W czasie ósmego przesłuchania w dniu 9 października 1940 r. na pytanie: „Jak Warn wiadomo, Państwo Polskie przestało istnieć, dlatego przysięga, którą złożyliście przed byłym Państwem Polskim straciła wszelkie znaczenie.” - padła odpowiedź: “Niezależnie od tego, że Państwo Polskie przestało istnieć - składałem przysięgę swojej Ojczyźnie i Bogu i bez względu na okoliczności uważam za swój obowiązek utrzymać w tajemnicy to wszystko, co zawarte było w przysiędze”. /wg kserokopii z protokołu przesłuchania/
-Na ostatnim, dziewiątym przesłuchaniu śledczy powiedział: „Jesteście oskarżeni o to, że będąc pracownikiem lI Oddziału, a później Kierownikiem Ekspozytury w Katowicach - na przestrzeni 7 lat prowadziliście działalność szpiegowską przeciw ZSRR. Czy przyznajecie się do winy?” - odpowiedź brzmiała: „Nie zajmowałem się pracą wywiadowczą na szkodę ZSRR i nie uznaję siebie winnym”.
- Akt oskarżenia /w którym zawarte zostały te same zarzuty/ został sporządzony 23 października 1940 r.
- Zamknięte posiedzenie Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR odbyło się 20 listopada 1940 r. Odbywano się ono bez uczestnictwa oskarżyciela, obrony i bez wezwania świadków. Procedura taka została wprowadzona przez Stalina po zabójstwie Kirowa 1 grudnia 1934 roku.
- W swoim ostatnim słowie mjr Szpądrowski powiedział: „Nie czuję się winnym, bo działałem dla dobra swego Państwa. Do pracy w wywiadzie trafiłem z rozkazu swego kierownictwa. Działalnością na szkodę Związku Radzieckiego nie zajmowałem się. Służba w polskim wywiadzie wykonywana przeze mnie nie przyczyniła szkód Związkowi Radzieckiemu”.
- Wyrok został ogłoszony o godz. 12.20 20 listopada 1940 r. 21 grudnia 1940 r. została oddalona prośba o ułaskawienie, a 25 grudnia 1940 r. mjr Kazimierz Szpądrowski został rozstrzelany. Jego prochy zostały pogrzebane we wspólnym grobie na cmentarzu Dońskim w Moskwie.
Podjęta wymiana korespondencji z Główną Prokuraturą Wojskową Federacji Rosyjskiej w Moskwie pozwoliła na następujące uzupełniające ustalenia /pismo GPW FR Nr 5 UW - 38026 - 40 z dnia 20 lipca 1995 r./
1.W dniu 20 listopada 1940 r. mjr Kazimierz Szpądrowski został skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na karę śmierci przez rozstrzelanie zgodnie z art. 58 – 4 i 58 - 6 KK RSFSR za “udzielanie pomocy międzynarodowej burżuazji” i szpiegostwo. “Był oskarżony o to, że będąc oficerem wojska polskiego uczestniczył w walkach przeciw Armii Czerwonej w 1919 - 1920 r. i po ukończeniu Wyższej Szkoły Wojennej pra-cował w II Oddziale polskiego sztabu generalnego, a jako Naczelnik Ekspozytury zajmował się aktywną działalnością wywiadowczą”. /8/
2.W czasie przeprowadzonego w 1992 r. „sprawdzenia postępowania karnego ustalono, że 20 listopada 1940 r. Kazimierz Szpądrowski był bezpodstawnie skazany na rozstrzelanie”. Główna Prokuratura Wojskowa dokonała w dniu 25 lutego 1992 r. rehabilitacji mjr Kazimierza Szpądrowskiego przy „braku w Jego postępowaniu cech przestępstwa; szpiegostwem się nie zajmował, sumiennie wypełniał swoje obowiązki służbowe pracownika wojskowego w interesie suwerennego państwa polskiego, którego był poddanym”. /8/
Dalsze informacje o Kazimierzu Szpądrowskim nadeszły za pośrednictwem Konsula Generalnego Federacji Rosyjskiej w Krakowie z Wydziału Humanitarnej współpracy i Praw Człowieka MID Rosji /pismo Konsulatu nr 421 z dnia 5 października 1995 r./:
1. „Jeniec Kazimierz Szpądrowski w styczniu 1940 r. został skierowany ze Stawropolskiej prowincji /rejon podkaukaski – przyp. redak./ do Moskwy, gdzie został poddamy wewnętrznemu śledztwu w Lepertowskim więzieniu”. /7/
2. „Wyrok śmierci przez rozstrzelanie został wykonany 25 grudnia 1940 roku w Moskwie, a ciało poddano kremacji w moskiewskim krematorium na Dońskim cmentarzu”. /7/
Dla pełnego obrazu losów mjr dypl. Kazimierza Szpądrowskiego na terenie ZSRR pozostają do wyjaśnienia następujące kwestie:
1. Z materiałów nadesłanych ze Stowarzyszenia „Memoriał” w Moskwie wynika, że w styczniu 1940 r. został on przewieziony ze Starobielska do Lepertowskiego więzienia NKWD w Moskwie, natomiast Wydział Humanitarnej Współpracy i Praw Człowieka MID Rosji podaje, że w styczniu 1940 r. aresztowania dokonano w Stawropolskiej prowincji.
2. W orzeczeniu rehabilitacyjnym Główna Prokuratura Wojskowa Federacji Rosyjskiej podaje datę aresztowania /?/ 25 lipca 1940 r., co rozmija się z dokumentacją Archiwum FSB w Moskwie, świadczącą o kolejnych przesłuchaniach w Lepertowskim więzieniu NKWD w okresie 7 luty – 18 październik 1940 r.
3. W piśmie Głównej Prokuratury Wojskowej FR nr 5 YB-38026-40 z dnia 20 lipca 1995 r. podpisanym przez St. Prokuratora N.S. Własienkę potwierdzono załączonym orzeczeniem fakt rehabilitacji mjr Kazimierza Szpądrowskiego, natomiast w późniejszym piśmie tego samego nadawcy nr 5 YB - 1414/95 z dnia 19 grudnia 1995 r. podpisanym przez St. Prokuratora J.W. Panasjugina zawarto informację, że „na podstawie kontroli zawartych w apelu wniosków stwierdzono, że kwestia rehabilitacji Szpendrowskiego K. przez Główną Prokuraturę Wojskową nie była rozpatrywana” .W kolejnym piśmie z Głównej Prokuratury Wojskowej Nr 5y-6818-90 z dnia 29 grudnia 1999 roku podpisanym przez naczelnika Grupy 5-ego Wydziału GWP S.W. Szałamajewa napisano wręcz „w Głównej Prokuraturze Wojskowej Rosji wiadomości o Szpądrowski Kazimierzu s. Ignacego, urodzonym w 1899 roku nie ma.” /8, 9, 19/ A zatem wygląda na to, że między lipcem a grudniem 1995 roku , a następnie grudniem 1999 zniszczono w Głównej Prokuraturze Wojskowej wszystkie dokumenty dotyczące mjr Kazimierza Szpądrowskiego.
15 sierpnia 1985 r. Rozporządzeniem Ministra Spraw Wojskowych Rządu Londyńskiego mjr dypl. Kazimierz Szpądrowski został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kampanii Wrześniowej 1939 r. /17/
Tablice upamiętniające martyrologię poległych na Wschodzie w tym m.in. mjr dypl. Kazimierza Szpądrowskiego znajdują się w Kaplicy Kościoła pod wezw. Św. Karola Boromeusza na Powązkach w Warszawie oraz na Cmentarzu Kule w Częstochowie.
Dzięki staraniom rodziny, przy poparciu Prezesa Rady Ministrów P. Jerzego Buzka i nadaniu biegu sprawie przez Ministra Obrony Narodowej P. Janusza Onyszkiewicza, 27.07.1998 r. tenże Minister w uznaniu bohaterskiej i patriotycznej postawy w niewoli sowieckiej mianował mjr Kazimierza Szpądrowskiego na stopień podpułkownika. /18/
W stuletnią rocznicę urodzin Kazimierza Szpądrowskiego w dniu 14.02.1999 r. w Kaplicy Matki Bożej, Częstochowskiej na Jasnej Górze odbyła się celebrowana przez Kapelana Wojskowego o. dr mjr Jana Golonkę Msza Św. za spokój Jego duszy, połączona z uroczystym wręczeniem rodzinie pośmiertnego aktu nominacyjnego na stopień podpułkownika. W uroczystości poza rodziną i przyjaciółmi udział wzięli: licznie zgromadzeni oficerowie Wojska Polskiego stacjonujący w Częstochowie oraz poczet sztandarowy tut. Związku Żołnierzy Armii Krajowej i pielgrzymi przebywający na Jasnej Górze. W wygłoszonej homilii 0. Celebrans wypowiedział następujące słowa:
„Kazimierz Szpądrowski, major dyplomowany, wielokrotnie przesłuchiwany w Lefartowskim więzieniu NKWD w Moskwie, pomny honoru oficera Polskiego Wojska, nie wyjawił żadnej z tajemnic wojskowych wywiadu pozostając wiernym przysiędze, jaką złożył wcześniej przed Bogiem i Ojczyzną”.
Postanowieniem nr 534 Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 31 marca 2009 o nadaniu orderów i odznaczeń, za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej ppłk dypl. Kazimierz Szpądrowski został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Uroczystość wręczenia tego odznaczenia Rodzinie odbyła się 23 października 2009 w Belwederze /20/.
1.Leszek Gondek - Wywiad polski w Trzeciej Rzeszy 1933-39 - Wydawnictwo MON - Warszawa - 1978 – str. 98, 222
2.Jan Rzepecki - Wspomnienia i przyczynki historyczne - S-nia Wydawnicza “Czytelnik” - Warszawa - 1950 – str. 60 - 61, 104, 140
3.Władysław Steblik - Armia “Kraków” 1939 - Wydawnictwo MON - Warszawa -1975 - str. 22, 91, 169, 451, 699
4.Wydanie zbiorowe - Katyń, lista ofiar i zaginionych - Wydawnictwo ALFA - Warszawa - 1989 - str. 350
5.Wydanie zbiorowe - Oficerska Szkoła Artylerii w Toruniu 1923 -1992 -zarys dziejów, tradycja, historia, współczesność - Oficyna Wydawnicza “Troja” - Toruń - 1992 - str. 54, 56, 432
6.Pismo z Polskiego Czerwonego Krzyża, Zarząd Główny w Warszawie, Biuro Informacji i Poszukiwań z dnia 26.01.1995 znak: B. Inf. 528/169
7.Pismo z Generalnego Konsulatu Federacji Rosyjskiej w Krakowie z dnia 5.10.1995 nr 421
8.Pismo z Generalnej Prokuratury Federacji Rosyjskiej - Główna Prokuratura Wojskowa w Moskwie z dnia 20.07.1995 nr 5 UW-38026-40
9.Pismo z Generalnej Prokuratury Federacji Rosyjskiej - Główna Prokuratu-ra Wojskowa w Moskwie z dnia 19.12,1995 nr 5 UW-1414/95
10.Pismo Komisji Polskiej Stowarzyszenia “Memoriał” w Moskwie z dnia 14.05.1996
11.Zaświadczenie z dnia 27.05.1933 potwierdzone przez Dowództwo Okręgu Korpusu w Przemyślu
12.Świadectwo dojrzałości z Gimnazjum w Wadowicach z dnia 14.12.1916 r.
13.Poświadczenie służby /nr karty wojskowej 13254/ z dnia 19.05.1930 r 5596/31 przez Ministerstwo Spraw Wojskowych - Archiwum Wojsk.
14.Zeszyt ewidencyjny Kazimierza Stanisława Szpądrowskiego w Sztabie Głównym - Wydział I z dnia 7.11.1932
15.Wniosek o nadanie Srebrnego Krzyża Zasługi z dnia 12.02.1930 podpisany przez Dowódcę 7 Pułku Piechoty Polowej, Dowódcę 7 Dywizji Piechoty i Dowódcę Okręgu Korpusu nr IV
16.Wniosek o nadanie Złotego Krzyża Zasługi podpisany przez Szefa II Wydz. Sztabu Głównego z 1938 r.
17.Legitymacja nr 12522 Ministerstwo Spraw Wojskowych Rządu Londyńskiego z dnia 15 sierpnia 1985 r. o nadaniu Krzyża Kampanii Wrześniowej 1939 r.
18.Akt nominacyjny mjr Kazimierza Szpądrowskiego na stopień podpułkownika przez Ministra Obrony Narodowej z dniem 27 lipca 1998 r.
19.Pismo Głównej Prokuratury wojskowej Federacji Rosyjskiej do Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Moskwie z dnia 29 grudnia 1999 roku w w sprawie rzekomego braku informacji o Kazimierzu Szpądrowski.
20.Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej nr 534 z dnia 31 marca 2009 o nadaniu pośmiertnie Kazimierzowi Szpądrowskiemu Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.
Strona internetowa powstała w ramach projektu "Mecenat Małopolski", który jest realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego. Wszystkie prawa zastrzeżone.