Jelonek Eugeniusz Stanisław ur. 27 II 1898 r. w Krakowie, zm.17 XII 1985 r. w Skawinie, historyk,dr filozofii, profesor gimnazjalny, działacz katolicki.

Był synem sędziego Eugeniusza Piotra Jelonka (w późniejszych latach prezesa Sądu Apelacyjnego w Krakowie) i Stanisławy Zofii z d. Kowalikowskiej, bratem Władysława, historyka i działacza katolickiego, Feliksa, lekarza i Augustyna, adiunkta Akademii Górniczej w Krakowie, zamordowanego w 1940 r. w Starobielsku-Charkowie.

Do szkoły powszechnej i gimnazjum uczęszczał w Krakowie, a czasowo również w Mielcu, gdzie przez pewien czas pracował jego ojciec. W 1916 r. z odznaczeniem zdał maturę w V Gimnazjum w Krakowie, a następnie w latach 1916-1920 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, z dwukrotną przerwą na odbycie służby wojskowej (w tym służba w Batalionie Akademickim w pociągu pancernym „Smok” w obronie Lwowa przed Ukraińcami w latach 1918-1919 - odznaczenie „Orlęta”).

Wyrobienie społeczne wiązał z żywą religijnością, działając w III Zakonie św. Franciszka, w Sodalicji Mariańskiej, w Chrześcijańskich Związkach Zawodowych, był prezesem „Polonu” (późniejszego „Odrodzenia”) na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wraz ze swym mistrzem prof. Władysławem Semkowiczem współdziałał w akcji plebiscytowej na Orawie i Spiszu. Po zajęciu Zaolzia przez Czechosłowację, jako wzorowy student został tam przez Semkowicza oddelegowany do pracy nauczycielskiej. W latach 1920-1925 był profesorem historii, geografii i języka polskiego w Gimnazjum Realnym „Macierzy Szkolnej” im. Słowackiego w Orłowej k/Karwiny. Opracował tam serię podręczników gimnazjalnych do historii, z których jeden ukazał się drukiem w 1926 r. W latach 1925-1927 uczył w swym macierzystym V Gimnazjum im. Kochanowskiego w Krakowie, w latach 1927-1931 w Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego w Bochni, a w roku szkolnym 1931/32 w Gimnazjum im. Marcina Wado wity w Wadowicach, będąc wychowawcą m. in. Karola Wojtyły, co dało początek obopólnej przyjaźni, trwającej do końca życia profesora. W dniu 11 IV 1932 r. doktoryzował się z historii u prof. Semkowicza na podstawie dysertacji „Spuścizna literacka po opacie Piotrze I z Henrykowa na Śląsku”.

Kontynuując rozpoczętą na studiach działalność w ruchu chrześcijańsko- społecznym, od lutego do sierpnia 1926 r. pracował w Centrali Katolickich Kół Młodzieży „Ostoja” w Poznaniu, wysłany tam z ramienia „Polonii”. W latach 1925-1939 był członkiem i działaczem Partu Chrześcijańsko-Demokratycznej, późniejszego Stronnictwa Pracy. W 1932 r. otrzymał od władz oświatowych polecenie wystąpienia z chadecji. Odmowa kosztowała go utratę posady nauczycielskiej i kontaktu z ukochaną młodzieżą. Przez 3 lata pozbawiony stałej pracy, działał czynnie w Akcji Katolickiej w sekcji „Cantas” i w Konferencji św. Wincentego a Paulo. Pomoc potrzebującym była osią jego życia. Już w trakcie pracy nauczycielskiej w najrozmaitszy sposób pomagał ubogim uczniom. Pomoc ubogim rozumiał jednak me tylko jako doraźną filantropię. Dążył do przebudowy ustroju społecznego w duchu encyklik „Rerum Novarum” i „Quadragésimo Anno”, czemu dawał wyraz w publicznych odczytach i w publicystyce. W okresie odsunięcia od pracy nauczycielskiej pracował w redakcji „Dzwonu Niedzielnego”. Zaangażował się mocno w Centrali Abstynenckiej, założonej przez ks. Kuznowicza. Będąc apostołem sprawy abstynenckiej, wygłaszał szereg odczytów i prelekcji w diecezji krakowskiej i tarnowskiej, żarliwie nawołując społeczeństwo do trzeźwości. Brał także żarliwy udział w obronie nienarodzonych, w tej sprawie również prowadząc odczyty i prelekcje. Był serdecznie zaprzyjaźniony z ks. Kuznowiczem i ks. Moskałą, uczył w bursie ks. Kuznowicza przy ul. Skarbowej w Krakowie. Jego związek z Kościołem przejawiał się już wcześniej: w I połowie 1931 r. uczył religii w 3 krakowskich szkołach powszechnych, a w czasie przymusowego urlopu od pracy nauczycielskiej uczył kleryków w seminarium O. O. Kapucynów w Krakowie.

W 1935 r. otrzymał stałą posadę kasjera w Arcybractwie Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie. To ważne stanowisko łączyło się z jego aktywną działalnością jako członka Arcybractwa. Ożeniony w dniu 28 XI 1935 r. z Haliną Soukup, osiadł w mieszkaniu służbowym przy ul. Siennej 5 w Krakowie. W małżeństwie tym w latach 1938-1946 przyszło na świat pięcioro dzieci (Ewa, Krystyna, Augustyn, Mana, Teresa). Pracując w Arcybractwie E. Jelonek przy pomocy żony uporządkował dokumentację tej zasłużonej organizacji, przyczyniając się do pomnożenia jej dochodów, służących pomocy ubogim. Nie zaprzestał działalności politycznej: w 1938 r. był sekretarzem wojewódzkim Stronnictwa Pracy w Krakowie i prowadził w tym czasie kampanię na rzecz kandydata do Sejmu prof. Ludwika Skoczylasa.

Podczas okupacji hitlerowskiej, pracując nadal w Arcybractwie, działał w konspiracyjnej chrześcijańsko-demokratycznej „Unii”, wchodzącej potem w skład Armii Krajowej. W swym mieszkaniu prowadził wraz z żoną punkt noclegowy i kontaktowy dla kurierów na linii Warszawa-Budapeszt-Londyn. W tymże mieszkaniu prowadzili oboje tajne nauczanie. W ich domu przez dłuższy czas ukrywał się dawny uczeń wraz z żoną Żydówką. W kwietniu 1944 r. E. Jelonek został aresztowany przez Gestapo i więziony był po kolei na Montelupich i w obozach koncentracyjnych w Gross-Rosen i Nordhausen. W więzieniu na Montelupich za pośrednictwem żony i sprzyjającego więźniom strażnika - Austriaka T. Meyerta otrzymywał komunikanty, które konsekrował przebywający wraz z nim i z innymi w celi ojciec karmelita. Z tych czasów zachowała się łyżka bez trzonka, spełniająca rolę pateny. Przetrwała ona obozy koncentracyjne, po wojnie E. Jelonek polecił na niej wygrawerować monogram IHS.

Po wyzwoleniu przez Amerykanów obozu w Nordhausen 10 IV 1945 r., był współorganizatorem władzy polskiej wśród miejscowej Polonii. Przebywając później w ośrodku UNRRA dla uwolnionych więźniów w Heiłbronn zorganizował kaplicę dla Polaków, prowadził kurs maturalny, uczył w szkole podstawowej i gimnazjum im. Królowej Jadwigi. W dniu 23 X 1945 r. wrócił do Krakowa. Od początku 1946 r. do końca roku szkolnego był dyrektorem Prywatnego Gimnazjum i Liceum O. O. Augustianów w Krakowie-Prokocimiu. Następnie do 30 IX 1948 r. był nauczycielem i kierownikiem bursy w Wojewódzkim Liceum Hodowlanym w Nawojowej k/Nowego Sącza. Od 1 XI 1948 r. pracował w założonym przez ks. Włodzimierza Sedlaka gimnazjum i liceum w Siennie k/Iłży, najpierw prywatnym, potem upaństwowionym. W okresie największego reżimu stalinowskiego najpierw ograniczono mu ilość godzin nauczania, potem przeniesiono do szkoły zawodowej, w końcu zwolniono w dniu 28 II 1955 r. za „fideistyczne oddziaływanie na młodzież” i za zerwanie z upaństwowionym „Caritasem” (uprzednio był prezesem „Caritas” Diecezji Kieleckiej w Siennie). Tylko pomocy przyjaciół i byłych uczniów zawdzięczał uzyskanie bardzo zresztą niskiej renty inwalidzkiej i dorywczych źródeł utrzymania swej licznej rodziny. Prowadził wówczas szereg prac zleconych dla Katedry Nauk Pomocniczych Historii U. J., uczył historii i łaciny kleryków w krakowskim klasztorze kapucynów, wydał drukiem tłumaczenie łacińskiego dzieła Diesthemiusa „Homulus” (wraz z Jerzym Krokowskim), na zlecenie zakonu paulinów przetłumaczył „Nową Gigantomachię” ks. Kordeckiego. Na marginesie tej pracy opublikował później w „Naszej Przeszłości” artykuł, w którym udowodnił, że Kordecki nie zamierzał poddawać klasztoru jasnogórskiego Szwedom, jak twierdzili niektórzy historycy. W 1957 r., częściowo „zrehabilitowany” przez władze, został zatrudniony w liceum, a potem w szkole podstawowej w Skawinie, ale tylko jako bibliotekarz. Uczyć młodzieży nie było mu wolno. Na emeryturę przeszedł w 1967 r. Wrócił wtedy do swych pierwotnych badań nad początkami chrześcijaństwa i obrządku metodiańskiego w Polsce, nad żywotami św. biskupa Stanisława i bł. królowej Jadwigi, najstarszymi kalendarzami i rocznikami polskimi. Prace te zachowały się w maszynopisach, niektóre z nich zostały powielone przez krakowską Kurię Metropolitarną na użytek duszpasterzy.

W czasie Wielkiej Nowenny działał jako propagator abstynencji w Krucjacie Wstrzemięźliwości i w Błękitnym Krzyżu, obu organizacjach rozwiązanych potem przez władze państwowe. Do końca życia działał w Społecznym Komitecie Przeciwalkoholowym i w Komitecie Zwalczania Palenia Tytoniu. Był mocno związany z ruchem katolickim jako członek Sekretariatu Generalnego Dzieła Osobistego Poświęcenia się Sercu Jezusowemu i uczestnik zespołów studyjnych Synodu Archidiecezji Krakowskiej. Zawsze ofiarnie bronił nienaruszalności depozytu wiary, stawał też w obronie życia nienarodzonych.

Od roku 1974 złożony ciężką chorobą, nie pozwalającą mu chodzić, nadal czynnie działał na polu naukowym, społecznym i religijnym, pisząc swe prace i prowadząc ożywioną korespondencję. Boleśnie przeżył śmierć najmłodszej córki Teresy w dniu 17 XII 1975 r. Zmarł dokładnie w 10 lat potem, w dniu 17 XII 1985 r.

Archiwum rodzinne; Archiwum Państwowe w Krakowie, akta Arcybractwa Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie, akta Towarzystwa św. Wincentego a Paulo w Krakowie, akta Sodalicji Mariańskiej w Krakowie; Archiwum Państwowe w Krakowie - Oddział w Bochni, akta Gimnazjum Państwowego w Bochni, Muzeum im. prof. Fischera w Bochni, rękopisy E. Jelonka, bp J. Groblicki, homilia na Mszy św. pogrzebowej E. Jelonka (nagranie); R. Stary, Śp. dr Eugeniusz Stanisław Jelonek - pośmiertne wspomnienie, Kraków 1985 (maszynopis); tenże, Ekshumacja zbrodni przeogromnej, rozdział: Kraków - Montelupich, prof. dr Eugeniusz Stanisław Jelonek. Kraków 1992 (maszynopis); T. E. Witkiewicz, Wspomnienie o Eugeniuszu Jelonku - nauczycielu Karola Wojtyły, Przewodnik Katolicki 1986, Życiorys śp. dr Eugeniusza. Jelonka, Abstynencja, komunikat nr 2/44, 1986; J.Kęsek, O prof.Eugeniuszu Jelonku - wychowawcy Papieża-Polaka, Wiadomości Bocheńskie 1993, nr 4;nr 45; K. Jelonek-Litewka, Arcybractwo Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie, Nasza Przeszłość t,61, Kraków 1984, ss.73,85; ks.Cz. Drążek, Przeżycie Chrystusa, Habemus Papam, Kraków 1979, s. 192; Duszpasterski Synod Archidiecezji Krakowskiej 1972-1979, t.ll, Dokumentacja, Kraków 1985, s.301; Z. Bieniasz, Kochana stara buda, Wadowice 1986; E. Jelonek, Nowej Pielgrzymki chyba już nie doczekam, Moje spotkanie z Papieżem, Lublin 1987, fotografie. Papieża z E. Jelonkiem w: Diano dei Giorni Polacchi, Famiglia Cristiana 1979, nr 26, Jan Paweł II wśród chorych. Myśl Społeczna 1979, nr 30

Krystyna Jelonek-Litewka

Aleksander Litewka

Polskie Gimnazjum Realne w Orłowej

Wiadomosci Bochenskie nr 4 z 1993

Papież Jan Paweł II i E. Jelonek 1979 - Franciszkanie

Papiez i E. Jelonek 1979 Kraków - Franciszkanie

Przewodnik Katolicki nr 45 z 86

Przewodnik Katolicki nr 45 z 86-2

Św. Jan Paweł II

- 80-lecie matury Karola Wojtyły

Katecheci Jana Pawła II

św. Józef Bilczewski

Polityka prywatności

Strona internetowa powstała w ramach projektu "Mecenat Małopolski", który jest realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego. Wszystkie prawa zastrzeżone.